Pred Višim sudom u Beogradu za 27. februar 2015.godine, zakazano je ročište u postupku rehabilitacije generala Dragoljuba Mihailovića Draže, vođe i osnivača Ravnogorskog četničkog pokreta tokom Drugog svetskog rata.
Podnosilac zahteva za rehabilitaciju, njegov unuk Vojislav Mihailović i punomoćnik profesor Pravnog fakulteta u Beogradu Oliver Antić, savetnik predsednika Srbije, traže da se poništi sudska presuda beogradskog procesa iz 1945. godine, kojom je Dragoljub Mihailović osuđen kao saradnik okupatora i ratni zločinac , a tvrde da mu nisu bila omogućena osnovna prava na odbranu i na nepristrasan sud . Traže proglašenje ništavom presude od 15. jula 1946. godine, kojom je Mihailović osuđen na smrt streljanjem, kao i vraćanje građanskih prava.
U vladi Slobodana Jovanovića Mihailović je bio ministar vojske, mornarice i vazduhoplovstva Kraljevine Jugoslavije.
Ročištu za rehabilitaciju prisustvuje i zamenik višeg javnog tužioca koji tok prati postupka prati u javnom interesu.
Proces je u završnoj fazi. Podataka o grobnom mestu Mihailovića nema, kao ni pouzdnih podataka o njegovoj smrti, a sam datum smrti je utvrđen sudskim putem 2013. godine. Prvi osnovni sud u Beogradu je doneo rešenje kojim je kao datum smrti Mihailovića utvrđen 17. jul 1946. godine, kada je, kako se veruje, izvršena smrtna kazna, streljanjem.
Pravni zastupnici potomaka nekadašnje dinastije Karađorđević, podneli su početkom ovog meseca zahtev za rehabilitaciju kralja Petra Drugog Karađorđevića i njegovog sina Aleksandra, pišu “Večernje novosti” u izdanju od 3. februara 2015. godine. Advokat Đorđe Đurišić izjavio je za “Novosti” da očekuje da će sud brzo doneti rešenje, jer je reč o zakonskoj, a ne sudskoj rehabilitaciji, budući da su zakonom iz 2001. “već rehabilitovani jer je ukinut Ukaz Predsedništva Prezidijuma Narodne skupštine FNRJ od 8. marta 1947, kojim je porodici Karađorđević oduzeto državljanstvo i imovina”.
Ovo je jedan u nizu zahteva za rehabilitaciju pripadnika kraljevske porodice, a ranije su odlukama Višeg suda u Beogradu već rehabilitovani kraljica Marija, supruga kralja Aleksandra Prvog Ujedinitelja, prinčevi Tomislav i Andrej, knez Pavle i kneginja Olga, princeza Jelisaveta Karađorđević, princ Aleksandar Karađorđević i njihov rođak Nikola Karađorđević, pošto je sud utvrdio da su žrtve progona iz političkih i ideoloških razloga.
Od 2006.godine kad je usvojen Zakon o rehabilitaciji, građani su podneli sudovima nekoliko hiljada zahteva za rehabilitiaciju svojih srodnika koji su pre pola veka, prvih godina posle Drugog svetskog rata, ali i kasnije, osuđivani kao narodni neprijatelji po raznim optužbama, na dugogodišnje robije, a pojedini i na smrtne kazne, uz gubitak građanske časti i konfiskaciju imovine. Brojna sudska rešenja o rehabilitaciji skinula su žig s mnogih imena predratnih funkcionera, intelektualaca, trgovaca , zanatlija, domaćina.
U toku 2007. godine sudskom odlukom rehabilitovan je Slobodan Jovanović (1869–1958), predratni profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, koji je 15. jula 1946. godine osuđen presudom Vrhovnog suda FNRJ – Vojnog veća na kaznu zatvora s prinudnim radom u trajanju od 20 godina, gubitak političkih i pojedinih građanskih prava u trajanju od 10 godina, konfiskaciju celokupne imovine i na gubitak državljanstva. Sud u Nišu je 2009. godine doneo rešenje o rehabilitaciji bivšeg predsednika Vlade Kraljevine Jugoslavije Dragiše Cvetkovića, jednog od potpisnika protokola o pristupanju Jugoslavije „Trojnom paktu”, 25. marta 1941. godine. Cvetkovića je 15. septembra 1945. godine, Državna komisije Demokratske Federativne Jugoslavije odlukom proglasila državnim neprijateljem.Rešenjem Višeg suda u Beogradu rehabilitovan je nekadašnji ministr Dvora dinastije Karađorđević Milan Antić koji je 1949. bio osuđen na 15 godina zatvora pod optužbom za izdaju domovine i ta presuda je proglašena za ništavu jer je utvrđeno da je bio žrtva progona i nasilja iz političkih i ideoloških razloga.
Rehabilitovan je bivši ministar u vladi FNRJ Andrija Hebrang koji je uhapšen 18. maja 1948. godine, a po zvaničnoj verziji izvršio je samoubistvo u istražnom zatvoru 11. juna 1949.godine. Rešenjem iz 2009 godine, sud je utvrdio da je Hebrang bio žrtva progona i nasilja iz političkih i ideoloških razloga. Iste godine je rehabilitovan i poznati advokat Veljko Guberina koji je 1945. godine uhapšen i osuđen na čelu jedne grupe nacionalista na tri godine zatvora, a te presude su oglašene ništavim . Advokat Slobodan Subotić, deda Slobodana Homena, nekadašnjeg državnog sekretara Ministarstva pravde, rehabilitovan je sudskim rešenjem 12.jula 2009. godine i oglašena je ništavom presuda iz 1972. kojom je Subotić osuđen za delo neprijateljske propagande na 14 meseci zatvora. Subotić je svojevremeno bio predsednik Advokatske komore.
Rehabilitovana je i glumica Žanka Stokić koja je 1945. godine bila oglašena krivom za saradnju sa okupatorom i domaćim izdajnicima na planu kulture i kažnjena gubitkom srpske nacionalne časti u trajanju od osam godina. U toku 2007. godine rehabilitovan je i pisac Borislav Pekić koji je preminuo 2. jula 1992. godine u Londonu. Sud je 17.decembra 2007. godine rešenjem usvojio zahtev za rehabilitaciju Pekića, utvrdivši da su ništave presude Okružnog suda u Beogradu od 14.maja.1949. godine i presuda Vrhovnog suda Srbije od 20.jula.1949. godine i da su ništave sve njihove pravne posledice, uključujući i kaznu konfiskacije imovine . Pravosnažnom presudom Pekić je bio osuđen na kaznu 15 godine zatvora sa prinudnim radom, gubitkom građanskih prava i konfiskacijom imovine, zbog organizovanja Saveza demokratske omladine Jugoslavije.Posle pomilovanja 1953. godine pušten je iz zatvora. Rehabilitaciju je doživeo pisac Dragoslav Mihailović, koji je rehabilitovan među prvima još 2006 godine, kada je poništena administrativana odluka suda iz 1951. godine, kojom je Mihailović zbog osude na prinudni rad proveo na Golom otoku 15 meseci, a osuđen je pod optužbom za „neprijateljsku propagandu protiv države i rukovodstva Federativne Narodne Republike Jugoslavije“.
Sud u Novom Sadu rehabilitovao je 2009. godine nekadašnjeg sudiju Vojnog suda u Novog Sadu Đuru Šargina iz Kikinde, koji je polovinom 20 veka, zbog dva politički montirana procesa robijao 15 godina, a prvi put je osuđen 1949. godine, jer nije želeo da sudi novinaru u montiranom procesu protiv navodne grupe sledbenika „Informbiroa“.
Sudijin sin Kosta Šargin je tada izjavio za list “Glas javnosti” da njegov otac „nije hteo da osudi tog novinara niti da učestvuje u montiranom procesu pa je i sam završio na optuženičkoj klupi. Sa još 14 neprijatelja države proglašen je krivim i osuđen na 20 godina robije uz gubitak građanskih prava.Posle izdražnih 8 godina zatvora, sudija Šargin je pušten na slobodu, ali je već 1976. godine osuđen na 15 godina strogog zatvora jer je, kako je stajalo u osuđujućoj presudi, radio na „organizovanju ilegalne grupe sa ciljem da silom promene postojeći društveni poredak“. Izdržao je sedam godina zatvora, a umro 1984.godine.
“Glas” je preneo da u rešenju o rehabilitaciji sud navodi da je Đura Šargin bio proglašen krivim zbog „radnji koje su manifestacija drugačijeg političkog i ideološkog mišljenja, slobode mišljenja, govora i političkog izražavanja“.
“Navodi iz presuda ukazuju na političko i ideološko motivisanje krivičnog gonjenja Đure Šargina, kao i da sve druge navedene radnje u presudi nisu zasnovane na materijalnim dokazima”
Poništavanje davnašnjih presuda, donetih iz političkih i ideoloških razloga, na osnovu nepotpunih, nejasnih dokaza, pa i bez ikakvih verodostojnih dokaza o neprijateljskim radnjama koje su im pripisivane, stigla je i sudska satisfakcija ispraviljene nepravde i sudske zablude.
– Svetska istorija krivičnog sudstva beleži brojne primere takozvane sudske zablude koja se dešava kad neko bude osuđen, nezavisno od toga da li je kriv ili nije kriv, bez kvalitetnih, pouzdanih i verifikovanih dokaza-kaže bivši sudija, advokat Ilija Radulović- Sudska istina, takozvana materijalna istina, koja se jedino i pojavljuje kao istina u krivičnom postupku ne mora potpuno da se poklapa sa pojmom istine u onom apsolutnom činjeničkom ili kako je neki vernici označavaju, božanskom istinom, jer proizlazi i određena je kvalitetom izvedenih dokaza.
-Ako su ti dokazi, nekvalitetni, a mogu da budu nepotpuni, nejasni, pa i podmetnuti i falsifikovani, onda nastaju beskrajne mogućnosti da se desi takozvana sudska zabluda. Tokom svih 2000 godina u istoriji krivičnog sudstva zabležene su brojne sudske zablude, slučajevi dnevne političke potrebe države za osudom koja je zapravo surogat i supstitucija za ono što bi trebalo da se primenjuje,a to je zakon. Prvi zabeležen slučaj sudske zablude je suđenje Sokratu koji je ,kako danas svi priznajemo, osuđen protivzakonito, neistinito, bez ikakvog osnova, da je kvario atinsku omladinu. Od Sokrata , pojavilo se to, taj takozvani sud potrebe, kako ga ja označavam. Ta moja metafora nastala je iz genijalne knjige „Proces“ Franca Kafke, u kojoj je glavni junak Jozef K. optužen, a ne zna zbog čega, u kojoj pisac govori o sudu koji je nepristupačan dokazima. Sud zakona koji pokriva ogroman, najveći deo društvenog života, isključivo se služi dokazima koji dokazuju da li je neko kriv ili nije kriv dok, nasuprot tome, potreba za osudom nema potrebe za dokazima. Sokrata je pokušao da brani Platon ali je doživeo totalni fijasko jer je već čitav amfiteatar urlikao: „Silazi, silazi“, i oteran je sa tog pulta sa kojeg je hteo da se obrati i kaže da Sokrat nije kriv i da ne zaslužuje da popije otrov, a da nije uspeo da progovori nijednu reč odbrane. Vrlini nikad nije bilo mesta na javnoj sceni. Nikada vrlina nije imala cenu na toj javnoj sceni -kaže Ilija Radulović.
Foto: Guberina-Marinkov / Vikipedija
